شهرستان آباده

شهرستان آباده موقعيت جغرافيايي: شهرستان آباده شماليترين نقطه استان فارس مي باشد كه در بين رشته كوه زاگرس قرار گرفته و اولين شهر از طرف شمال اين استان مي باشد . اين شهرستان همجوار با استان اصفهان و از شرق به ابركوه (يزد) و از غرب به اقليد فارس محدود مي شود . در اين شهرستان دو قسمت كوهستاني و دشت از يكديگر متمايز مي باشند . دشت آباده حدود 120 كيلومتر و طول و 20 كيلومتر عرض دارد. اين شهر در قديم يكي از مهم ترين شهر هاي فارسا بوده . (مقام دوم در استان فارس) اما امروزه اين شهر دچار ركود شده است . و از سال 1356 تا به حال بخش هايي از اين شهرستان جدا شده .اكنون داراي بخش مركزي و پنج نقطه ي شهري است: بهمن – صغاد – ايزد خواست- سورمق – آباده . و چهار دهستان و 271 روستا دارد. كه از اين تعداد فقط 47 روستا مسكوني مي باشد . در حال حاظر آباده داراي يك رشته رودخانه 27 دهنه چشمه و 3170 حلقه چاه نيمه عميق و 169 حلقه چاه عميق و 122رشته قنات مي باشد . اما به دليل محدوديت منابع آبي اين شهرستان از صد و پنجاه هزار هكتار اراضي مستعد كشاورزي تنها چهل و پنج هزار و نهصد و شصت و شش هكتار از آن مورد بهره برداري واقع شده اند و محصولاتي نظير گندم – جو – حبوبات- چغندر قند – يونجه و محصولات جاليزي و باغهاي انگور زرد آلو بادام و آلو در اين مزارع و باغات كشت مي شود . شهرستان آباده داراي جمعيتي حدودا 88500 نفري مي باشد . كه 73 درصد از اين جمعيت روستا نشين و بقيه شهر نشين مي باشند . ارتفاع اين شهرستان از سطح دريا 2030 متر است. آب و هوا ي نيمه بياباني و كوهستاني دارد. آباده قدمتي 1500 ساله دارد با هم به وقايع مهم تاريخي اين شهر مي پردازيم: 1- حمله لشكر افغان ها به آباده و تسخير و تخريب اين شهر در راه عزيمت و حمله به اصفهان در سال 1314ه.ق. 2- لشكر كشي كريم خان زند به اصفهان و فتح آن از طريق آباده. 3-تبعيد شاه اسماعيل صفوي توسط كريم خان زند به اين شهرستان و زندگي وي در اينجا تا آخر عمر. 4- لشكر كشي كريم خان زند به خاطر شورش مردم اصفهان به اين شهر در سال 1190و سر كوب شورشيان به فرماندهي سردار ذكي خان فرزند شيخ علي خان فرمانده سپاه كريم خلن زند . 5- توقف ذكي خان در آباده و شركت در مهماني شاه اسماعيل سوم در كاخ شخصي او و مسموم كردن شاه اسماعيل توسط وي. كه بهد از اين واقعه كريم خان سه روز عزاي عمومي در شيراز و آباده اعلا م كرد. 6- جنگهاي لطفعلي خان زند با آقا محمد خان قاجار . 7- قيام حيدر ميرزافرزند شاه اسماعيل سوم عليه آقا محمد خان قاجار . 8- وقوع جنگ در سال 1298ه.ق. بين تفنگداران پليس جنوب و نيروهاي ايل قشقايي و مردم آباده كه منجر به خرابي و كشتار مردم شهر گرديد. 9- جنگ فتح علي شاه با حسين قلي ميرزا در بين راه آباده شورجستان. آثار باستاني آباده : كلاه فرنگي: بناي به جا مانده از دوره قاجاريه با پلان دايره اي شكل داراي چهار درب ورودي است . و حدودا يك متر از سطح زمين بالاتر است . سقف اين بنا مشبك و آينه كاري بوده است. و اما در سالهاي اخير بر اثر آتش سوزي ويران شد . اما در سال 1380 توسط ميراث فرهنگي مرمت گشت تيمچه صرافيان : اين بناي بسيار زيبا متعلق به دوره قاجاريه مي باشد . از ويژگي هاي اين بنا مي توان به معماري فوق العاده زيبا اش اشاره كرد . كه آن را در ايران منحصر به فرد كرده . اين بنا در دو طبقه و سي و شش حجره ساخته شده است و در قديم حجره هاي پائين مغازه بوده است . و حجره هاي طبقه دوم مهمان سرا . مقرنس هاي زيبا نيز در سر در ورودي تيمچه قرار دارد . مصالح موجود در ان گچ – خاك – سنگ – چوب . اينم بنا در بازار كهنه قرار دارد صنايع دستي مردم آباده : نقره كاري: در آباده صنعت نقره كاري نيز داير بوده است. هر چند كه نسبت به صنعت فرش و منبت كاري در درجه پايين تري قرار داشته اما استادان اين حرفه در ساخت گالش هاي نقره اي براي چاي خوري و شربت خوري – انواع قاشوق ها و قندان ها و پيش دستي ها و .. فعاليت داشته اند . امروزه حرفه نقره كاري به دست فراموشي سپرده شده ولي آثار را در اغلب خانه هاي مردم بومي مي توان يافت . هنر مندان نقره كار آباده اي عمده ي كارهاي خود را به صورت سفارشي پذيرفته اند و در ساخت و پرداخت آن نهايت جهد و دقت خود را به كار برده اند . بر طبق شواهد به دست آمده به جز صنعت نقره كاري صنعت مس گري نيز در قديم در شهرستان آباده رايج بوده و استادان اين حرفه بيشتر ظروف و وسايل مورد نياز مردم را مي ساختند . در زمان قديم نمد مالي – توليد كلاه نمدي – توليد خورجين و جوال مشك و خنك نيز رواج داشته و كارگاه هايي كوزه گري و آجر پزي نيز داير بوده است. و همچنين كارگاه هاي نجاري و آهنگري . گيوه دوزي و ملكي دوزي يكي ديگر از صنايع باقي مانده از گذشتگان در شهرستان آباده صنعت گيوه دوزي مي باشد كه اين صنعت نيز مانند منبت و قالي پيشينه ي ديرينه دارد . در قديم گيوه هاي آباده به گوشه گوشه ايران صادر مي شده . هنوز در گوشه و كنار آباده حجره هاي گيوه دوزي كمشاهده مي شود . اين گيوه ها در نهايت دقت – زيبايي و حوصله بافته مي شود . در تاريخ نامه ي بلخي و مستوفي از پيشه ي گيوه بافي در فارس تعريف شده و ز يبا ترين رويه گيوه در ايران را رويه گيوه آباده اي مي دانند . رويه گيوه را زنها در قديم مي بافتند با نخ پنبه اي و دولا . نفر دومي كه در تهيه گيوه همراهي دارد تخت كش است : تخت گيوه از كتان محكم يا كهنه كه آن را با چاقو به شكل نوار 2 سانتي پهنا بريده اند درست مي كنند . نفر سوم گيوه دوز است – كه دوره يا كمر محكمي در دور تا دور تخت گيوه آن بدوزد . فراموش نشود كه تخت گيوه هاي آباده اي به شيوه معروف است . قالي بافت قالي – گليم – جاجيم از قديم در بين خانواده هاي آباده اي و عشاير ساكن در اين شهرستان رواج داشته و تعدادي از مردم اين شهرستان از اين طريق كسب درآمد مي كنند . بافت قالي از قديم در ابعاد مختلف و در طرح هايي چون گلداني – بوته بادامي – ترنجي – و يكي از نقشه هاي معروف به نام هيبت لو بافته شده و معروفيت جهاني جهت صادرات دارد. بيشتر قالي هاي اين منطقه پشمي است و اين گوياي عنصر اصلي پشم به كار برده شده در قالي است . تار ها پود ها حتي خامه نيز كاملا از جنس پشم است . هر چند در بعضي از نوع ها از پشم خالص استفاده نشده است و الياف به صورت تركيبي در آنها به كار برده شده اند . در شهرستان آباده از قديم از دارهاي افقي براي بافت قالي استفاده مي شده است. اكثر نقش بافته شده در اين منطقه صورت نمادين دارد . از حيوانات – گلها – پرندگان كه نمادي از زندگي آرام است بيشتر استفاده شده است. در قالي هاي اين شهرستان همچون اكثر قاليهاي بافته شده در غرب كشور و مناطق سرد سير – رنگهاي تيره و گرم از رنگ هاي اصلي به كار برده شده است و به ندرت ديده مي شود كه از رنگ هاي باز و سرد استفاده شود . هم اكنون نزديك به 15000نفر در شهرستان آباده به توليد فرش اشتغال دارند و ساليانه بين 50 تا 70 هزار متر مربع از انواع فرش مرغوب توليد و به بازار هاي جهاني عرضه مي شود . abadeh2000.blogfa.com